Obywatele Nauki o wydatkach na naukę

45 europejskich Noblistów i laureatów Medalu Fieldsa zaapelowało do głów państw i rządów Unii Europejskiej o nie obniżanie budżetu na naukę w dobie kryzysu. Zdaniem laureatów jedynie nauka jest w stanie podnieść konkurencyjność europejskiej gospodarki. Wychodząc z tej samej przesłanki, do skokowego podniesienia budżetowych wydatków na naukę w Polsce wzywa ruch społeczny „Obywatele Nauki”. W 2013 planowane wydatki na naukę w Polsce mają osiągnąć 0,4 % PKB (łącznie z dofinansowaniem z UE).
Apel Noblistów dotyczy całej Unii i jest ważnym głosem w toczącej się obecnie debacie o budżecie UE. W Polsce trudno byłoby apelować o nie obniżanie wydatków na naukę, gdyż wynik poniżej 0,5 proc. PKB plasuje nas na ostatnich miejscach wśród państw członkowskich Unii, która i tak wydaje znacząco mniej na naukę niż USA i Japonia. Gdyby zachować takie tempo wzrostu udziału wydatków na naukę w PKB jak w ostatnich dwóch latach to 1% PKB przeznaczanych na naukę osiągniemy w 2023 roku, a 2% PKB około 2050 roku. Dlatego powstały niedawno ruch społeczny „Obywatele Nauki” wzywa do skokowego podniesienia budżetowych wydatków na naukę. „Tak jak argumentują w swoim liście nobliści, tak i my w Polsce wiemy, że podniesienie konkurencyjności naszej gospodarki najłatwiej osiągnąć podniesieniem poziomu dotacji na naukę – mówi dr hab. Marcin Grynberg, jeden z inicjatorów ON – To właśnie nauka – jak mało jaka inna dziedzina życia – wpływa na gospodarkę, społeczeństwo oraz jakość życia nas wszystkich” – dodaje.
Planowane w budżecie państwa na rok 2013 wydatki na naukę stanowią zaledwie ok. 0,4% PKB. W minionych latach wydatki budżetowe na naukę zawierały się w przedziale 0,32-0,39% PKB. Mimo wsparcia jakim dla nauki w Polsce są fundusze europejskie skala finansowania nauki pozostaje u nas wstydliwie niska. W nadchodzącym budżecie państwa widać przy tym jeszcze inną złą tendencję: proporcjonalne zmniejszenie wydatków na naukę. Do roku 2012 udział wydatków w budżecie państwa regularnie wzrastał. W budżecie na 2013 rok wydatki choć są wyższe w kwotach brutto, to stanowią wartość o 2,5% niższą wobec wydatków w 2012 roku. Pamiętajmy przy tym, że budżetowe wydatki na naukę to mniej niż 2% całego Polskiego budżetu.
W publicznej debacie mniej jednak słyszy się o niedofinsowaniu nauki w Polsce, a więcej o niskiej jakości polskich uczelni, czy niskim współczynniku cytowań polskich badaczy. Dla wszystkich jest jasne, że w nauce potrzebne są zmiany. Obywatele Nauki chcą te zmiany  animować i przeprowadzać – mówi dr Aneta Pieniądz, jedna z inicjatorek ON – Czas jednak by politycy wsłuchali się w głos środowisk naukowych, w tym również noblistów, i przyznali że dla wspólnego dobra, z korzyścią dla całego społeczeńctwa warto szczodrze zainwestować w naukę.
Finansowanie nauki na poziomie poniżej połowy procenta PKB pozwala na utrzymywanie istnienia nauki, lecz nie pozwala na jej swobodny, kreatywny i szybki rozwój. A tylko taki może przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności Polski i poprawy warunków życia nas wszystkich. Obywatele Nauki postulują zatem by decydenci, bez względu na polityczne barwy, zawarli ponadpolityczne porozumienia i zgodzili się na szybkie podniesienie wydatków na naukę do 2% PKB. Taki wzrost stanowiłby pięciokrotne podniesienie dofinansowania nauki, choć nadal pozostał niewielkim wydatkiem w skali państwa. Nie stać nas na oszczędności w tej dziedzinie życia.

ryc. poprawiona dn. 29.10.2012

—————————————————————————————————————————
Dane źródłowe do ryciny zostały pozyskane ze stron Ministerstwa Finansów:
2013  –  http://www.mf.gov.pl/dokument.php?const=5&dzial=32&id=314184
2012  –  http://www.mf.gov.pl/dokument.php?const=5&dzial=32&id=240664&typ=news
2011  –  http://www.mf.gov.pl/dokument.php?const=5&dzial=32&id=202730&typ=news
Dla wygody,  konkretne pliki z wykorzystanymi danymi są dostępne jako archiwum ZIP na stronie ON.