Chcemy większej otwartości w publikowaniu wyników badań realizowanych ze środków publicznych. Wzywamy do poważnej debaty nad kwestią otwartości w nauce. Staje się to problemem palącym nie tylko wobec głosów środowiska, ale także aktów prawnych Unii Europejskiej, zalecających wprowadzenie w najbliższych latach pełnej jawności wyników badań naukowych finansowanych ze środków unijnych i budżetów narodowych – link . Chcemy, by środowisko naukowe zabrało głos w dyskusji nad zmianami w prawie autorskim, które przyczynia się do ułatwienia wymiany intelektualnej i zmniejszania ograniczeń w dostępie do wiedzy.
Wielowiekowa tradycja naukowa to tradycja swobodnej wymiany wiedzy w celu wzajemnej inspiracji, wspierania badań naukowych i uczenia się od siebie. W dzisiejszych czasach tradycja ta może być skutecznie wdrażana z pomocą nowych narzędzi – cyfrowych technologii umożliwiających komunikację naukową i wymianę wiedzy. Postępująca informatyzacja przyczynia się do obniżenia kosztów publikacji oraz stworzenia nowych kanałów i platform umożliwiających efektywną i tanią komunikację.
Jednak tocząca się obecnie rewolucja (nie boimy się tego słowa) w komunikacji naukowej nie wynika jedynie z przemian technologicznych. To przede wszystkim zmiana świadomości członków środowiska naukowego, którzy dzięki cyfrowym narzędziom odwołują się na nowo do fundamentalnych zasad efektywnego procesu naukowego – otwartości i gotowości do współpracy z innymi. Coraz częściej i dobitniej głoszone hasło „otwartej nauki” zakłada przyjęcie zasady otwartości na wszystkich etapach pracy i komunikacji naukowej.
Przez otwartość rozumiemy dostępność zasobów naukowych połączoną z brakiem barier prawnych i ekonomicznych ograniczających możliwość ich wykorzystania. Pierwsze otwarte narzędzia komunikacji naukowej – repozytoria publikacji naukowych – były tworzone na początku lat 90. XX wieku. Ruch na rzecz Otwartego Dostępu (Open Access) nabrał rozpędu w XXI wieku. Dekadę temu sygnatariusze manifestu Budapesztańskiej Inicjatywy Open Access stwierdzili, że: „Odwieczna tradycja w połączeniu z nową technologią zapewniają nam dzisiaj dobro wspólne o bezprecedensowym charakterze. Owa tradycja to gotowość naukowców i badaczy, by publikować owoce swojej pracy za darmo w czasopismach naukowych, w imię szerzenia wiedzy. Nową technologią zaś jest internet. Dobro wspólne, którego zapewnienie staje się możliwe w postaci elektronicznej w skali światowej, to treści czasopism naukowych typu peer-review, z zagwarantowanym swobodnym i nieograniczonym dostępem dla naukowców, badaczy, wykładowców, studentów i innych osób poszukujących wiedzy”.
Przez ostatnią dekadę model Otwartego Dostępu stał się w pełni zaakceptowaną alternatywą dla tradycyjnych kanałów publikacji naukowej, wdrażaną przez indywidualnych naukowców, uczelnie i instytucje badawcze, jednostki finansujące naukę oraz wydawnictwa. W Polsce model ten, choć dobrze znany, jest wdrożony jedynie przez pojedyncze instytucje i nie doczekał się jeszcze systemowego wprowadzenia na poziomie całego systemu nauki.
Wierzymy, że Polska nauka musi stać się otwarta, by zapewnić pełne wykorzystanie jej potencjału. Otwartość traktujemy jako wartość samą w sobie, odwołującą się do podstawowych wartości tradycji naukowej. Otwartość ma też wymiar praktyczny, przekładając się na większą efektywność i tempo pracy naukowej i badawczej, przejrzystość działań, lepsze wydatkowanie środków i wzrost szans edukacyjnych.
